Stress op en door het werk komt steeds vaker voor.
Werkstress is een steeds groter probleem en er zijn erg veel mensen die door de stress ziek worden en zich langdurig ziek melden of zich vaker ziek melden. Een vervelende situatie natuurlijk, zowel voor de persoon die de stress ervaart als voor de werkgever, omdat een zieke werknemer nu eenmaal veel geld kost. Beide zitten er niet op te wachten dat stress de oorzaak is van verzuim.
De schuldvraag bij stress op het werk
Wiens schuld is het nu dat een werknemer stress ervaart? Is het omdat de werknemer zwak is? Niet de juiste capaciteiten heeft en daardoor niet goed functioneert? Een ongezonde levensstijl heeft waardoor de persoon niet optimaal zijn werk kan doen of ligt het juist aan de werkgever en de organisatie?
Als coach kom je beide standpunten tegen. De zieke werknemer legt de schuld van zijn of haar stress bij de werkgever en de werkgever legt die bij de werknemer. Beide zijn ervan overtuigd – in het begin- dat het oplossen van werkstress ligt bij de ander.
Het probleem van de werknemer.
Als we kijken naar de werknemer dan kan deze door verschillende situaties last hebben van stress op het werk. Dat kan door de omgeving zijn wat vaak een combinatie is van factoren als verlichting, herrie en ook de bekende kantoortuinen leveren vele werknemers stress op.
Andere factoren die tot stress leiden op het werk kunnen zijn:
- Werkdruk ligt te hoog (De ervaring van de werklast)
- Werklast (de hoeveelheid werk)
- Eentonigheid van het werk
- Werken beneden je kunnen
- Het gevoel hebben dat je niet gewaardeerd wordt
- Alles perfect willen doen
- Slechte communicatie van bovenaf.
- Geen goede relatie met collega’s
- Het niet aansluiten van de werk,- privé balans
- Veel (lange) vergaderingen, maar geen duidelijke beslissingen
- Reorganisaties
- Implementatie van nieuwe systemen
- Niet goed worden ingewerkt in de functie
- Niet goed weten wat er van je verwacht wordt
- Werksfeer die niet bij de persoonlijkheid van de werknemer past
- Te veel overwerk / werk mee naar huis nemen waardoor er te weinig herstelmomenten zijn.
- Niet betrokken worden bij de organisatievisie en beleid
- Geen autonomie
- Geen of weinig positieve feedback
- Weinig keuzevrijheid of beslissingsbevoegdheid in het uitoefenen van de functie
- Slecht leiderschap van leidinggevende
- Te weinig aandacht voor teamgeest en verbinding.
- Nulurencontracten en tijdelijke contracten waardoor financiële stress
Een visie van de werkgever op stress bij de werknemer
De werkgever heeft nogal eens het idee dat het vooral ligt aan de werknemer. Er wordt wel toegegeven dat het in de organisatie beter kan – het kan immers altijd beter -, maar je kunt niet elke persoon tevreden houden. Er is altijd wel iemand die vindt dat iets anders zou moeten. Gekeken moet worden naar de prioriteiten en de koers die de organisatie wil varen naast natuurlijk het budget.
De werkgever zegt vaak open te staan voor een gesprek met een werknemer, maar heeft niet het idee gehad dat de betreffende werknemer dit had gewild. Er is wel gedrag geconstateerd bij de werknemer waaraan gezien werd dat er iets ‘mis’ was.
Het gaat vooral over gedrag dat wel opviel en waar ook wel eens gesprekken over zijn geweest, maar de werknemer ondernam naar het idee van de werkgever daarna niet genoeg actie. Een werkgever geeft ook aan oorzaken van stress te begrijpen, maar weet vaak niet wat daaraan gedaan kan worden. Zeker niet op kort termijn en dan ontstaat het risico van uitval.
Met de piramide van Maslow werkstress aanpakken
Hebben we bij werkstress iets aan de behoeftepiramide van Maslow?
De behoeftepiramide van Maslow is in het verleden vaak gebruikt voor verschillende onderzoeken. Hoewel het een zeer bekende theorie is en vaak gebruik, is er ook erg veel kritiek op geweest. De piramide van Maslow zou niet compleet zijn. Ook zou het niet kloppen dat eerst een bepaalde behoefte bevredigd zou moeten zijn voordat er een behoefte bestaat aan een volgende trede. Het zou afhangen van het individu en heel goed mogelijk zijn dat bepaalde behoeften niet relevant zijn voor een persoon.
Ondanks de kritiek op de theorie, kan met de piramide van Maslow wel meer helderheid verkregen worden over belangrijke oorzaken en ook oplossingen voor het ervaren van stress voor jezelf en in een organisatie.
Naast het beoordelen van de bovenstaande lijst van factoren waardoor iemand ongezonde stress kan ervaren kan een organisatie zichzelf ‘meten’ met de behoeftepiramide van Maslow:
Als je de behoeftepiramide zou plaatsen in het licht van een organisatie zou het er als volgt uit kunnen zien:
Lichamelijke behoeften op het werk:
- Werkplek inrichting
- Omgeving
- Verlichting
- Herrie
- Temperatuur
- Herstelmogelijkheden
Veiligheid en zekerheid op het werk:
- Vast contract
- Baanzekerheid
- Hoogte van salaris
- Secondaire arbeidvoorwaarden
- Geen ongewenst gedrag, zoals pesten, discriminatie en seksuele intimidatie.
- Ook zelfvertrouwen zou heel goed onder veiligheid en zekerheid kunnen vallen. Zelfvertrouwen, het vertrouwen in eigen kunnen, vergroot immers de gevoelens van veiligheid en zekerheid.
Behoefte aan sociaal contact:
- Teamgevoel
- Verbinding
- Samenwerking
- Communicatie
- Werk,- privé balans.
Erkenning en waardering:
- Gevoel dat je erbij hoort
- Waardevol zijn
- Werk doen wat betekenis heeft
- Ontvangen van opbouwende feedback.
Zelf-realisatie:
- Groei in functie
- Persoonlijke ontwikkeling
- Keuzevrijheid
- Beslissingsbevoegdheid
- Persoonlijk leiderschap.
In deze afbeelding van de piramide van Maslow ontbreek er nog een trede. De laatste trede die erop wordt getoond, zelf-realisatie is niet meer de officiële top van de piramide. De werkelijke top van de behoeftepiramide is later nog toegevoegd in de laatste levensfase van Maslow. De zesde stap die erbij is gekomen is zelftranscendentie.
Zelftranscendentie zou je kunnen omschrijven als: Betekenis vinden, verschil maken en goed doen. Een behoefte om een zinvolle bijdrage te leveren aan onze leefomgeving en de mensen daarin. Het gaat niet meer over de behoefte van de persoon zelf, maar ook om de ander.
Zeker deze laatste stap, zelf-realisatie lijkt niet pas van belang te zijn als aan al de andere behoeften is voldaan. Juist nu zijn veel mensen van mening dat zinvol bezig zijn en een verschil kunnen maken op een positieve manier in de samenleving zo belangrijk is voor werkgeluk.
De behoeftepiramide en de werknemer
Als werknemer kan de behoeftepiramide ook een goed begin zijn om de stress die ervaren wordt op het werk te verminderen. Het verminderen van het ervaren van stress begint door te begrijpen welke factoren op persoonlijk niveau er spelen en in welke mate. Wat is belangrijk voor je? Door het kennen van je eigen behoeften en de mate van belangrijkheid kan je keuzes gaan maken en naar oplossingen zoeken.
Een uitkomst hoeft niet te zijn dat je de perfecte oplossing voor de stress vindt die je ervaart. Het kan ook zijn dat je meer rust krijgt om het te bespreken of een weg vindt om bepaalde zaken te accepteren en er mee om te gaan.
Stress op het werk kan op den duur leiden tot ernstige ziekteverschijnselen.
Bij ziek worden door stress op het werk kan gedacht worden aan verschillende klachten. De ene klacht is ernstiger of kan meer impact op een leven hebben dan de andere. Vaak worden er ook meerdere klachten gemeld, zoals hoofdpijn naast last van de schouders. Het zijn milde klachten waar snel en zeker ook preventief iets aan gedaan kan worden. Stress kan ook veel ernstige gevolgen hebben, zoals een burn-out, maar ook hartaanvallen en een beroerte.
Stress op het werk zoveel mogelijk terugdringen en preventief ermee aan de slag gaan is van groot belang. Het kost niet alleen geld maar ook (de kwaliteit van) leven. Stress is als een sneeuwbal die van de berg afrolt. Wordt de sneeuwbal niet gestopt dan wordt deze groter totdat ie uiteindelijk ergens beland en uit elkaar spat. De sneeuwbal kan ook voor een lawine zorgen.
Het begint klein, maar een kleine belasting van het sneeuwdek kan voor een grote verschuiving zorgen. Aan de oppervlakte is niet direct te zien welke lagen er onder verborgen liggen. Zo kan stress die ervaren wordt bij een persoon voor meer problemen zorgen. Dat de mate van stress niet direct zichtbaar is aan de oppervlakte wil niet zeggen dat er niet veel stress ervaren wordt.
Lees daarover meer in het artikel stresssignalen herkennen.
