Onregelmatige diensten en gezondheid

Is er bij jou op het werk ook sprake van onregelmatige diensten? En wat doet dat voor jouw gezondheid?

In dit artikel:

Wat zijn onregelmatige diensten?

Artsen, verpleegkundigen, vrachtwagenchauffeurs, beveiligers, noem het maar op, ruim 4.7 miljoen mensen werken op onregelmatige werktijden volgens het CBS. Onregelmatige werktijden zijn volgens het CBS, werktijden die buiten de kantoortijden liggen dus tussen 9 uur in de ochtend en 18:00 in de avond.

Er wordt gewerkt tussen 7 uur in de avond en 12 uur ’s nachts in de ene week en de week erop weer tijdens kantoortijden of misschien zijn er wel drie tijden, omdat in ploegendienst wordt gewerkt. Er wordt dan de ene week in de avond gewerkt, de week erop in de nacht van 12 uur ’s nachts tot zes uur in de ochtend en dan weer een week tijdens de kantoortijden.

Er zijn wel regels opgesteld voor onregelmatige diensten in het Arbeidsrecht dus alles lijkt keurig geregeld of in ieder geval zo goed mogelijk, want welke regels er ook zijn om de werknemer te beschermen, het tast de gezondheid altijd aan.

Circadiaan of Biologisch ritme

Dat komt, omdat wat we ook doen, altijd te maken blijven hebben met het biologisch ritme van ons lijf. We kunnen dat wel proberen te sturen, maar tegen de wetten van de natuur is niets opgewassen. Die wetten gelden niet alleen voor het weer, maar ook voor ons lichaam en brein.

Het biologisch ritme zorgt ervoor dat we ’s avonds moe worden en willen slapen en ’s ochtends ontwaken. Verder reguleert het onze spijsvertering en andere lichaamsfuncties zoals hormonen, de lichaamstemperatuur en bijvoorbeeld het hartritme.

Het draaien van onregelmatige roosters zal altijd effect hebben op de gezondheid en niet op een gunstige manier. Wat je ook doet om proberen te voorkomen dat het schade levert aan je lijf en geest, voorkomen kan je het niet. Wat je wel kan doen, is de schade zo veel mogelijk proberen te beperken. En dat kan, maar dan zal jij je wel aan een aantal regels moeten houden. Als je niets doet zal je op den duur daar de gevolgen van kunnen ondervinden.

Gevolgen voor je gezondheid bij onregelmatige diensten kunnen zijn:

Slaapproblemen
Maagzweren
Diabetes type 2
Hart- en vaatziekten
Beroertes
Een aantal vormen van kanker
Verliezen van concentratievermogen
Depressie
Angstaanvallen
Gewichtsproblemen
Stress
Oververmoeidheid
Ongezonde eet en leefpatroon
Veroudering van je brein
Verslechtering van het algehele cognitieve functioneren.

Als je niet oplet, zorgen die (goed betaalde) onregelmatige diensten voor een negatief effect op jou eet,- slaap en beweegpatroon.

Wat kan je doen om de schade zoveel mogelijk te beperken van die verschillende werkroosters?

Zorg dat je het ritme van overdag aanhoudt met eten. Eet dus een warme maaltijd zoveel mogelijk rond de tijd dat je die normaal zou eten, eet iets rond elf uur in de avond en dan weer rond vijf uur ’s ochtends. Vergeet ook niet tussen de maaltijden door een tussendoortje te eten. Je honger gevoel kan goed van slag raken dus zorg voor dat ritme.
Tref ook voorbereidingen door eens na te denken over wat je in de week dat je onregelmatige diensten draait kunt eten. Maak een boodschappenlijst en zorg dat alles in huis is.
Ga na je dienst zo snel mogelijk naar bed en zorg voor de nodige rust van je brein en lichaam. Het kan verleidelijk zijn om overdag mee te gaan met de rest van de familie en dus maar heel kort te slapen. Te weinig slaap heeft niet alleen invloed op je humeur maar ook op de hormonen leptine en ghreline die zorgen voor een hongergevoel en het gevoel dat je vol zit.
Slaap na je laatste nachtdienst weer niet te lang. Het werkt als bij een jetlag. Probeer je daarom weer zo snel mogelijk aan je normale dagritme te houden.
Drink niet te veel koffie tijdens de laatste uren van je nachtdienst. De cafeïne blijft nog lang in je lichaam zijn werk doen waardoor je slechter of niet zult kunnen slapen als je thuis bent.
Kijk of bespreek of het mogelijk is om in het rooster tijd voor een powernap in te lassen. Zo’n powernap kan je ook thuis nog even helpen om op te laden dus schaam je niet om je thuis even een kwartiertje terug te trekken van het gezinsleven. Dat is vaak beter dan jezelf proberen te dwingen om aandacht te geven aan iets anders terwijl je in je hoofd niet helder bent.
Probeer zo veel mogelijk overdag naar buiten te gaan, zeker in de zomer wanneer het zonnetje schijnt. De vitamine D helpt jouw hormonen weer met het reguleren van de hormonen serotine en melatonine die invloed hebben op je humeur en slaapritme.
Zorg voor voeding dat licht verteerbaar is en neem zoveel mogelijk gezonde tussendoortjes mee. Omdat je moe bent krijgt je trek in producten die zoet, zout of veel vet bevatten. Je wilt extra koolhydraten voor energie. Door altijd iets bij je te hebben dat gezond is heb je minder de neiging om aan te vallen op de repen chocolade en blikjes frisdrank.
Denk eraan voldoende te bewegen, gebruik een stappenteller zodat je bij kunt houden wat je aan beweging hebt gedaan die dag of week. Als je dat een tijd bijhoudt ontdek je zelf hoe groot de verschillen kunnen zijn door de onregelmatige werktijden en kan je oplossingen bedenken om toch genoeg aan beweging te doen.

Werkgever en zorg voor personeel dat onregelmatige diensten heeft.

Het werk moet doorgaan, als werkgever kan je er in veel gevallen niet onderuit om personeel te laten werken met diensten die verschillende werkroosters hebben. Als werkgever kan je wel een aantal dingen in de gaten houden of beter regelen door samen te werken met het personeel.

Beperkt het aantal nachtdiensten dat een persoon draait. Bespreek eens met het team of er werkzaamheden zijn die nu in de nacht worden uitgevoerd terwijl deze ook prima kunnen wachten tot de volgende ochtend. Dat kan zo maar een personeelslid schelen die in de nacht moet werken als je al die werkzaamheden bij elkaar zet.
Organiseer het rooster zo dat het zo weinig mogelijk wisselingen kent. Rooster vooruit in. Als iemand in de nacht werkt, laat die persoon dan later in de ochtend werken en daarna overdag. Mensen herstellen sneller in kleine stappen, omdat het lichaam zich dan makkelijker kan aanpassen aan de verandering.
Rooster zo min mogelijk veel nachtdiensten achter elkaar in. 2 tot 3 nachten achter elkaar werken zou genoeg moeten zijn, meer ontregeld het biologische ritme alleen maar meer. Uit een onderzoek door het VU zou blijken dat mensen die lang achter elkaar nachtdiensten draaien ook veel langer de tijd nodig hebben om zich daarvan te herstellen. Dat verschil kan zelfs oplopen tot tien dagen blijkt uit dit onderzoek onder offshore medewerkers.
Stimuleer personeel om mee te roosteren. Het idee om invloed te kunnen uitoefenen op het rooster werkt alleen al heel positief voor het humeur, verantwoordelijkheid,- en teamgevoel. Als mensen zelf mee kunnen denken over een rooster door het mogelijk te maken om kleine wijzigingen aan te brengen of een deel van de diensten te kunnen overleggen dan heeft dat als voordeel dat de meest productieve of creatieve mensen werken op het juiste moment. De een is meer een nachtmens of ochtendmens dan de ander wat zo veel inhoudt dat een nachtmens totaal niet zijn beste kant hoeft te laten zien als hij of zijn vroeg in de ochtend is ingeroosterd.